Onlangs is het 25e seizoen van Zomergasten van start gegaan. Het avondvullende programma waarin gasten uit kunst, cultuur en wetenschap hun favoriete beeldfragmenten laten zien, trekt al jaren een behoorlijk groot publiek. En dat biedt hoop voor de bibliotheek.
Zomergasten begon in een tijd dat televisie nog heer en meester was in het medialandschap. In 1988 bezaten weinig Nederlanders een personal computer; zij die er wel een hadden, konden er Pac-Man op spelen en mee tekstverwerken. Dat was het wel zo'n beetje. Van YouTube en video on demand had nog niemand gehoord. Wie graag nog eens die ene sketch van Fawlty Towers wilde zien, deed er beter aan om op zondagavond op Zomergasten af te stemmen. (Met een lege VHS-cassette in de aanslag, natuurlijk.)
Met de komst van de multimedia-pc en de online videokanalen is het bekijken van je favoriete beeldfragmenten echter een stuk eenvoudiger geworden. Bovendien maken de gepersonaliseerde instellingen het mogelijk om nieuw interessant beeldmateriaal te vinden. De vraag dringt zich op: waarom zou je nog Zomergasten willen kijken? Ik denk dat er twee factoren zijn waardoor het tv-programma onverminderd populair is gebleven - twee factoren die voor de bibliotheek eveneens de sleutel tot succes vormen.
De eerste: selectie. De persoonlijke aanbevelingen van YouTube laten vaak te wensen over. Zo zocht ik laatst naar filmpjes van de Britse komiek Ricky Gervais en tipte de videosite mij om diverse clips van Amerikaanse stand-upcomedians te bekijken. YouTube begrijpt duidelijk het verschil niet tussen de droge humor van de Britten en de opgefokte lariekoek die Eddy Murphy verkoopt.
Wie afstemt op Zomergasten weet echter wat-ie kan verwachten: fragmenten uit de wereld van kunst, cultuur en wetenschap, van een bepaalde kwaliteit. 'Kwaliteit' is natuurlijk subjectief, maar de Zomergasten-redactie weet wel ongeveer waar de Zomergasten-kijker in is geïnteresseerd. De kans dat de uitzending alleen maar filmpjes van schattige katjes en rickrolls bevat is klein. Anders gezegd: de kijker laat zich door Zomergasten graag verrassen met beeldfragmenten die hem waarschijnlijk wel zullen aanspreken.
De tweede succesfactor van het tv-programma is duiding. Terwijl op YouTube alle fragmenten kaal en op zichzelf staan, worden ze in Zomergasten in een heldere context geplaatst. Hoe moeten we dit filmpje zien? Waar moeten we op letten? Waarom is dit filmpje zó belangrijk dat het is uitgekozen? In het interview met de gast wordt dit allemaal duidelijk. Vaak horen we zo grappige, ontroerende of onthutsende verhalen uit het leven van de geïnterviewde. YouTube biedt de mogelijkheid om thematische afspeellijsten te maken en zijn de video's van commentaar en tags voorzien, maar mensen ervaren dit toch anders dan wanneer ze iemand op tv horen spreken.
Het onverminderde succes van Zomergasten geeft mij hoop voor de bibliotheek. Ook in 2012 is er blijkbaar grote behoefte aan selectie en duiding. Waren wij daar niet altijd al van? Bibliothecarissen zochten altijd al naar dat passende boek voor die ene klant. En we plaatsten thema's uit de kunst, cultuur en wetenschap altijd al in een context, door bijvoorbeeld lezingen te organiseren. We doen het selecteren en duiden misschien niet altijd even effectief - en daarom moeten we steeds blijven nadenken over innovatieve manieren - maar we doen het toch!